İnsan olarak ömrümüzü kendimizi anlamaya çalışarak geçiririz. Başka hikayeler de bu doğrultuda aydınlatıcı olabilirler çünkü insan yaşamına kimi benzerlikler taşırlar. Şempanzelerin dünyasında olduğu gibi… Şimdi size bu kısa diziyi anlatırken kendinize dersler çıkarabileceğiniz notlarımı sereceğim ve listelediğim dört dersi anlatacağım.
Ormanda yaşayan şempanze –Ngogo- topluluğunun sosyal ilişkileri kuvvetlidir, her bir canlının kendi ismi vardır. Normalde 50-60 bandında olmasına rağmen izlediğimiz toplulukta 120’den fazla şempanze bulunur ve bu onları ormanda güçlü kılar. Tıpkı insanların dünyasında çokluğun çoklukla üstün gelmesi gibi, şempanzelerde de bu durum geçerlidir. Yine de aralıksız hüküm süren hiçbir gücün iki dünyada da bulunmadığını bilmeli.
Topluluğun reisi, otuz yaşında bir Alpha, Jackson isimli şempanze. Altı yıldır Alpha ama artık bunun için yaşlı. Zirvede kalmak istiyorsa zayıflık gösteremez. Yerine adaylar var. Dikkatli olmalı…
DERS 1: “Zirvede kalmak isteyen zayıflık göstermemeli”
İşte şempanzelerin topluluğundaki ilişkilerden çıkarmamız gereken ilk ders. Zayıflık gösterene, insan ya da şempanze fark etmez, saygı azalır. Her an güçlü durmak mümkün mü? ‘Zor gelir insana’ diyeceksiniz. Evet, zordur. Bu nedenle şempanzeler dünyasında olduğu gibi insanlar arasında da ‘Alpha’ sayısı azdır.
Geçelim sonraki örneğimize ve dersimize…
Şempanzeler birbirini tımarlayarak (yani birbirlerinin sırtlarını-vücutlarını tırnaklarıyla temizliyorlar) ilişki yürütüyor, geliştiriyorlar. İlişki dinamikleri yoğun. İttifaklar var, zekiler, güçlüler, her birinin arasında çeşitli dinamikler var. Ancak şu kesin; tımar partnerin yoksa bir hiçsin.
DERS 2: “Tımar partnerin yoksa bir hiçsin.”
Yalnızların ayakta kalamadığı bir toplumda yaşıyoruz. Bu biraz da yapımız gereği böyle. Ezelden beri filozoflar yine bu sosyal yanımızı işaret etmiş, Aristoteles insana “sosyal hayvan” demiştir. Filozoflar, daha çok birliktelik kurduğumuz kişilerle ilişkilerimizin bizi insan yaptığını savunuyordu. Ancak modern dünyada bundan ötesi var. İlkokuldan üniversite sıralarına, iş yerinden spor salonuna her yerde arkasına daha çok ve daha güçlü arkadaşlar-yandaşlar toplayan ayakta kalır, öne çıkar.
Filmdeki örneklerden biri de “Gus” o 14 yaşında bir erkek ve bu zorlu bir yaş. Gus, yalnız, kimseyle pek bağ kurmamış biri. Bazı maymunlar bağ kurmakta daha çok zorlanıyorlar. Şempanzeler de canlılar, sosyalleşmek istiyorlar. Bebeklere karşı hoşgörülü toplum yapısı var ama gençler kendi aralarında öyle değiller. Birbirleri arasında sağlam bir rekabet var. Kimileyin sinsice kimileyin açık. Gençler dikkatli olmalı, ormanda hayat zor. Karşısına güçlü ve onlara zarar verecek kişiler çıkabilir. Hemen bağımsız hareket etmemeli, iyi ilişkiler yürütmeyi öğrenmeli.
DERS 3: Tımarlaşmayı öğren!
İlerleyen günlerde bir sahne çıkıyor karşımıza. Gus Abrahams adlı güçlü bir şempanze ile partner olmayı deniyor ancak onun tımarına Abrahams karşılık vermiyor. Bu tıpkı insan ilişkilerinde sohbetlerin zeminindeki beklentilere benziyor. Kimi adamlar bir arkadaşını över ancak özünde kendine de bir övgü bekler. Bu karşılığı alamamak kırıcıdır. Yalnızca içten pazarlıklı bir ilişki türünden bahsetmiyorum burada. Sağlıklı insan ilişkilerinde de insanlar birbirlerini “tımarlarlar” zaten. Dostlarının övülesi yanlarını övenler bunu içtenlikle yapar ve zamanı gelince içtenlikle karşılık bulur. Bu, insanın sosyal yanının getirisidir ve dostluğu ya da herhangi türden bir ilişkiyi de sağlıklı biçimde besler.
Ders 4: Ormanın Kuralları Herkes İçin Geçerlidir
Jackson adlı topluluğun lideri olan Alpha ormandaki diğer şempanze topluluklarına karşı kendi toplumuna sorumlu. İş gücü, sorumluluğu çok ve oraya gelmesi kolay olmadı. Daha çok savaştı, daha çok ilişki kurdu, hep uğraştı. Mükafatı olan iyi aile, onlarca çocuk ve pek çok kadını elde etti (çünkü kadınlar statü ve güç istiyordu) ama sonunda yaşlandı ve başka topluluklara karşı zaaflar vermeye başladı. Orman güç ister. “Toplum” sırtını güçlü lidere dayamak ister. Yılların Alpha’sı Jackson da olsan gösterdiğin zayıflık ve bir çatışmada aldığın yara içeride seni devirecek, yeni Alpha olacak aslanlar doğurur. Hiçbir saltanat sonsuz değildir çünkü hiçbir canlı ölüme kayıtsız değildir.
Bir Alpha tarihe karışmaya yakınsa onun ardında büyük bir gürültü vardır çünkü diğer şempanzeler kendi aralarında çekişme içerisindedir. Bir Alphalık mücadelesidir ki sürer gider. Orman toplumun her parçasına ait benzer sayısız hikâye ile doludur. Herkes benzer bir rolü başka bir toplumda milyonuncu kez oynuyordur.
IMDB: 8.2
Dizi Puanım: 7.2
